Muziektherapie

Muziek ervaren kan iedereen, ook wanneer iemand een lager cognitief vermogen heeft. Het is toegankelijk voor mensen met een beperkt spraakvermogen, omdat praten niet nodig is. Door samen muziek te maken, kan op een gelijkwaardige manier contact worden gemaakt. Tegelijkertijd is de muziek een veilig middel om met nieuw gedrag te oefenen. Tijdens het maken van muziek wordt automatisch contact gemaakt, maar vaak ook veel plezier.

Muziektherapie is een ervaringsgerichte therapievorm, die samen met beeldende therapie, dramatherapie en psychomotorische onder vaktherapie valt. Het is een methodische behandelvorm die kan bijdragen aan de behandeling van verschillende psychische- en cognitieve problemen. Muziek heeft de bijzondere eigenschap dat het herinneringen, emoties en belevingen kan oproepen. Muziek kan zelfs lichamelijke reacties veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan het krijgen van kippenvel bij muziek die je raakt.

In de volgende video laat een moeder zien hoe muziektherapie haar zoons heeft geholpen:

Een foto tijdens de groepssessie bij Stichting Liz, waar een visueel beperkte jongen geniet van de gitaar.

Voor wie

Muziek Mobiel geeft muziektherapie aan kinderen, jongeren en volwassenen met een rugzakje. Dit rugzakje kan van alles inhouden en ervoor zorgen dat je soms tegen problemen aanloopt. Misschien heb je moeite met contact maken, met concentratie, ben je onzeker, heb je last van spanningen of weet je niet zo goed hoe je met je emoties moet omgaan.

Tijdens de muziektherapie gaan we hiermee aan de slag!

Bij mensen met een ernstig meervoudige beperking kan zintuigelijke prikkeling en stimulering een doel zijn. Hoe dit te werk gaat, wordt uitgelegd in het kopje ‘Muziek en EMB’.

Voorbeelden van persoonlijke doelen
bij de muziektherapie:

Ik wil mijn zelfvertrouwen vergroten.
Ik wil werken aan mijn sociale vaardigheden.
Ik wil leren contact te initiëren.
Ik wil mijn emoties kunnen uiten.
Ik wil emoties leren herkennen.
Ik wil mijn emoties reguleren.
Ik wil mijn grenzen beter aangeven.
Ik wil mijn motoriek verbeteren.
Ik heb veel last van spanning en wil graag deze spanning leren reguleren.
Ik heb iets verdrietigs meegemaakt en wil dit graag op een goede manier verwerken.

Twijfel je of muziektherapie geschikt is? Bel of mail me dan gerust!

Muziek en autisme

Mensen zijn gewend om via woorden contact met elkaar te maken. Voor iemand met autisme is dit niet vanzelfsprekend. Muziek is een taal die mensen met autisme kan helpen om contact te maken, hun gevoelens te uiten en te verwerken.

In dit filmpje van Stichting Papageno wordt uitgelegd hoe dit werkt.

Muziek is gestructureerd en overzichtelijk en hierdoor erg duidelijk en voorspelbaar. Wellicht dat dit ook een van de redenen is dat mensen met autisme vaak grote muziekliefhebbers zijn. Door de liefde van muziek, is dit vaak ook een hele geschikte ingang om in contact te komen met elkaar. Met het grote voordeel, dat we hier daar niet per se verbaal over hoeven te communiceren.

Door samen muziek te maken, kan contact en interactie worden geoefend. Dit kan bijvoorbeeld door samen een lied te zingen of te spelen, maar ook door een ‘muzikaal gesprek’ te voeren. Door dit muzikaal te oefenen, kunnen nieuwe vaardigheden worden aangeleerd en gebruikt worden in het alledaagse leven.

Meer informatie:

Er zijn veel verschillende vormen van autisme, en ik wil mensen met autisme ook niet over een kam scheren. Maar de ervaring spreekt dat veel mensen met autisme problemen rondom communicatie ervaren.

Met muziek kan non-verbaal gecommuniceerd worden. Muzikale werkvormen maken het mogelijk om interactie te creëren en de communicatievaardigheden te verbeteren (van Rens, 2010). Zo wordt er bijvoorbeeld met een muzikaal dialoog gericht op het vraag en antwoord geven in een gesprek. Door deze interactie te oefenen tijdens de gestructureerde muziekoefening, kunnen de communicatievaardigheden in het dagelijks leven ook vooruitgaan (Adamek, Thaut&Furman, 1999).

Soms kunnen emoties een heel abstract begrip zijn voor mensen met autisme. Hoe merk je aan iemand of die boos, blij of verdrietig is? En hoe merk je dit bij jezelf? En wat doe je dan vervolgens? Doordat met muziek automatisch aanspraak wordt gedaan op emoties, kan met muziek worden geoefend met het herkennen van emoties, zie het kopje Muziek en emoties.

Adamek, M., Thaut, M., & Furman, A. (1999). Individuals with autism and autism spectrum disorders (ASD). In W. Davis, K. Gfeller, & M. Thaut, An introduction to music therapy. Silverspring: Amarican Muscia Therapy Association.

Poismans, K. (2010). Timing in muzikale interactie: De noodzaak van de ontwikkeling van een muziektherapeutische observatie-instrument. Tijdschrift voor Vaktherapie, 6(1), 45-51.

van Rens, H. (mei 2010). Muziek spreekt, taal zingt! Bevorderen van de totale communicatie bij kinderen met een autisme spectrum stoornis door middel van MuLo. Scriptie muziektherapie, HAN Nijmegen.

Muziek en emotie

Muziek en emotie gaan automatisch samen. Dat komt doordat elementen in de muziek bepaalde reacties in ons lichaam en ons brein veroorzaakt. Dit komen we in ons dagelijks leven veel tegen! Zo wordt filmmuziek, muziek in winkels en muziek onder reclames vaak zorgvuldig gekozen om een bepaalde reactie bij de luisteraar uit te lokken. Maar zelf doe je dat waarschijnlijk onbewust ook wel, denk aan de muziek die je tijdens het sporten luistert, op een verdrietig moment, wanneer je wilt ontspannen of wanneer je een feestje geeft.

Het gevoel wat jij als luisteraar krijgt kan komen door aanwezigheid, verandering, toename of afname van aspecten in de muziek, zoals dynamiek, ritme, klankkleur, harmonie, tempo en voorspelbaarheid. Uiteraard kan een associatie of herinnering ook kleur geven aan de muziek, denk aan het liedje van “die leuke zomervakantie” of een nummer dat werd gespeeld op een begrafenis.

Professor Erik Scherder vertelt in deze video wat muziek met ons brein doet en waarom het emoties oproept.

Omdat iedereen de lichamelijke en emotionele reactie ervaart van muziek, kan dit worden gebruikt in de muziektherapie. Voor sommige mensen kunnen emoties een heel abstract begrip zijn. Hoe merk je aan iemand of die boos, blij of verdrietig is? En hoe merk je dit bij jezelf? En wat doe je dan vervolgens?

In het werkveld kom ik weleens tegen dat iemand boos wordt, wanneer deze zich gespannen of verdrietig voelt. Met muziek laat ik degene ervaren wat het verschil is tussen bijvoorbeeld verdrietig en boos. We luisteren muziekstukken waarvan met wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat het bepaalde emoties oproept. Bij deze muziekstukken mag de deelnemer een bijpassende emotie uitkiezen; boos/blij/verdrietig/bang. Later in de therapie gaan we de emoties zelf spelen op de instrumenten. Welk instrument past bij boos? Hoe speel je als je boos bent? En hoe zit dat bij verdrietig? Op deze manier ervaart de deelnemer het verschil tussen de emoties. Dit wordt vervolgens met meerder werkvormen uitgebreid en geoefend.

Muziek en EMB

Muziektherapie en EMB

De muziektherapie wordt gericht op zintuigelijke prikkeling. Niet alleen door het luisteren van muziek, maar ook door het zien en voelen van het instrument. Hiervoor worden verschillende instrumenten gebruikt en wordt de deelnemer gestimuleerd om mee te doen, naar zijn of haar kunnen. Hierbij wordt geprobeerd beroep te doen op de eigen regie van de deelnemer, bijvoorbeeld door hem of haar te laten kiezen tussen instrumenten.

Voor de een kan het doel zijn om te ontspannen, voor de ander kan het een doel zijn om in beweging te komen, alertheid te vergroten, zich te kunnen uiten of de huidige staat van zijn in stand te houden.

Muziek en afscheid

Anne (fictieve naam) heeft autisme en kwam bij mij in behandeling. Ze had last van paniekaanvallen die na een traumatische ervaring zijn ontstaan. Op het moment dat ze bij mij in behandeling kwam, ervaarde ze veel stress en angst. Dit kwam doordat ze afscheid moest nemen van haar vaste begeleiders, omdat ze naar een andere vorm van begeleiding ging. Samen hebben we naar dit afscheid toegewerkt, door een afscheidslied voor haar begeleiders te schrijven.

Door het schrijven van een lied, kunnen vervelende dingen bespreekbaar worden gemaakt. Ook wordt op deze manier van deze vervelende dingen, iets moois gemaakt; een liedje!

Wekelijks zijn we bezig geweest met dit nummer schrijven en later hebben we deze opgenomen.

Anne kon zich op deze manier voorbereiden op het afscheid en het gaf haar een mogelijkheid haar emoties te uiten. Toen het lied af was, wilde ze het heel graag laten horen aan haar begeleiders. Ze gaf aan op te zien tegen de dag van het afscheid, maar er ook een beetje naar uit te kijken. Dan kon ze namelijk het lied laten horen!

Ik heb haar gevraagd een kort stukje over deze ervaring te schrijven:

“Ik had een moeilijke tijd achter de rug, en moest afscheid nemen van mensen nemen waar ik het heel moeilijk mee had. Met Janneke hebben we hier aan gewerkt! Door muziek kon ik mijn emoties uiten, er gevoel en woorden aan geven. We hebben er langzaam helemaal naartoe gewerkt en kon ik op een goede manier afscheid nemen. Het heeft me enorm geholpen.”

Muziek en zelfvertrouwen

Je bent zoals je speelt.

Als iemand erg onzeker is, zie je in de muziek vaak dat iemand ook erg zachtjes speelt. Door succeservaringen op te doen en steeds iets buiten de comfortzone te stappen, kan iemands zelfvertrouwen vergoten.

Mark (fictieve naam) is een man van 32 jaar. Hij gaat naar een dagbesteding, omdat hij psychische klachten heeft. Hij kan erg achterdochtig zijn en is erg onzeker. Wel houdt hij erg van muziek. Zo kwam hij bij mij terecht. Markt vertelde me dat hij wel gitaar zou willen leren spelen en dat zijn we ook gaan doen.

In het begin speelde Mark heel zacht. Wanneer iets niet lukte, wil Mark het liefst opgeven en zeggen dat hij het niet kan.

Door het juist toch nog een keer te proberen en door te zetten, overwon hij zichzelf. Tijdens het gitaar spelen lag de focus op het plezier hebben en niet op het ‘goed doen’. Vaak vroeg ik Mark wat hij zélf goed vond gaan. Door dit zelf te benoemen, ervaart hij meer dat hij trots mag zijn op zijn kunnen.

Na een tijdje begon Mark luider op de gitaar te spelen. Ook in contact met mij als therapeut was hij meer aanwezig, hij begon mij ook vragen te stellen, iets wat hij voorheen niet deed.

Op de dagbesteding was hij spraakzamer geworden, omdat hij mensen over muziek en gitaarspelen praatte. Het gitaarspelen had Mark een stukje zingeving gebracht. Ook had hij iets om trots op te zijn. Het zelfvertrouwen van Mark leek te groeien.